4.4 Ferðaþjónusta

N.  Stefna um samfélag og gesti

N.1 Austurland þróist sem sterkur og sjálfbær áfangastaður þar sem ferðaþjónusta dafnar árið um kring.

Verkefni áfangastaðastofu lands­hlutans verði efld til að styðja við ferðaþjónustuna, stuðla að samstarfi innan greinarinnar og við aðrar greinar og til að gæta þess að greinin þróist í takt við gildi og vilja heimamanna.

Áfangastaðaáætlun Austurlands gegni áfram lykilhlutverki í að skilgreina sameiginlegar áherslur ferðaþjónustugeirans og sam­félags­ins, setja fram markmið og forgangsraða verkefnum til að vinna að þeim.

Svæðisheitið Austurland styrkist sem vörumerki landshlutans eins og það er skilgreint í áfanga­staðaáætlun Austurlands.

Rannsóknir á ferðaþjónustu á Austurlandi verði efldar og niðurstöður þeirra nýttar við frekari stefnumótun og áætlanagerð.

N.2 Austurland styrkist sem áfangastaður, fyrir íbúa jafnt sem gesti.

Í öllu skipulagi verði hugað að þörfum og væntingum íbúa, sem og gesta.

Áhersla verði lögð á að svara væntingum og þörfum mark­hópa sem skilgreindir eru í áfangastaðaáætlun hverju sinni.

Skýringar við stefnu um samfélag og gesti

Ferðaþjónusta er stærsta atvinnugreinin á heimsvísu og sú sem hefur vaxið hraðast á Íslandi á liðnum áratugum. Í þeirri þróun hafa falist áskoranir og tækifæri sem Austurland hefur greint og gripið með  mótun áfangastaðarins Austurlands.⁴⁸

Til að skapa ramma fyrir þróun áfanga­staðarins hefur verið sett fram áfanga­staðaáætlun í samráði við íbúa og hagsmunaaðila.⁴⁹ Áætlunin  hefur sjálfbæra og ábyrga ferðaþjónustu að meginmarkmiði en í því felst að framgangur í greininni taki mið af umhverfis-, efnahags- og
samfélags­legum sjónarmiðum. Út frá þeim sjónarhóli er lögð rík áhersla á að áhrif á búsetugæði Austur­lands verði jákvæð, s.s. með atvinnu­sköpun, vöruþróun, menningar­við­burðum, umhverfisvernd, lands­lags­­mótun og mannvirkjagerð, sem og uppbyggingu innviða sem nýtist jafnt íbúum sem gestum.

Í áfangastaðaáætluninni er lögð rík áhersla á samstarf  ferðaþjónustu­geirans, annarra geira og samfélagsins. Sérstaklega hefur verið dregið fram að styrkja megi tengsl ferðaþjónustu og landbúnaðar. Í því samhengi hefur skilgreining markhópa í áfanga­staðaáætlun hlutverki að gegna, sem og skilgreining á þeirri upplifun sem stefnt er á að bjóða  gestum upp á.

Áfangastaðaáætlun er unnin til þriggja ára í senn og því er mikilvægt að festa framtíðarsýn hennar í langtímaáætlun og  setja hana í samhengi við stefnu landshlutans um aðrar atvinnugreinar og málaflokka sveitarfélaganna, eins og  gert er í þessu svæðisskipulagi.

O.  Stefna um auðlindir og inniviði ferðaþjónustunnar

O.1 Auðlindir ferðaþjónustunnar sem felast í náttúru, landslagi, minjum, söfnum, menningarmiðstöðvum og menningu svæðisins nýtist til verðmæta­­sköpunar.

Skipulag ferðaþjónustunnar miði að því að dreifa ferðamannaumferð sem víðast, til að draga úr álagi á einstaka staði og til að allt svæðið njóti góðs af.

Haft verði gott samráð við land­eig­endur og íbúa við skipulagsgerð til að samræma land­notkun og starfsemi og koma í veg fyrir hagsmunaárekstra.

Fylgst verði með álagi á einstaka staði svo hægt verði að bregðast við í tíma.

O.2 Sérkenni landslags nýtist til að draga fram og byggja upp fjöl­breytta möguleika til að upplifa ólíkar hliðar Austurlands.

Ferðamöguleikar og saga byggð á fjörðum, héraði og hálendi verði dregin sérstaklega fram í markaðssetningu, við skipulag ferðaleiða og áfangastaða (sjá kafla 6.1.1 og 6.1.2) og við staðarmótun (sjá kafla 3.3 og 6.1.3).

O.3 Samgöngukerfi ýti stoðum undir heilsársáfangastað.

Viðhald og umhirða vegakerfis tryggi öruggan akstur og aðgengi að helstu ferðamannastöðum á öllum árstíðum.

Skýringar við stefnu um auðlindir og innviði ferðaþjónustunnar

Á ferð um Austurland kemst ferða­langur í margs konar snertingu við staði, lands­lag, þjónustu, viðburði, vörur og athafnir sem til samans skapa upplifun af svæðinu, sem og minningar og framtíðarvæntingar. Það er upplifun af þessum helstu snertiflötum sem hefur áhrif á hvort gestir koma aftur og hvetja aðra til að heimsækja svæðið. Með því að vinna markvisst með snertifletina í gegnum áfangastaðaáætlun, skipulags­áætlanir og aðrar áætlanir sveitar­félaganna má stuðla að jákvæðri upp­lifun gesta.

Náttúra Austurlands er kjarninn í upp­lifun af svæðinu og um leið stór hluti búsetugæða landshlutans og einn aðalgrundvöllur ferðaþjónustunnar. Um þessa auðlind þarf því að standa vörð samtímis því að hún er nýtt til atvinnu- og vöruþróunar,  útivistar og sköpunar.

Við þróun ferðaþjónustu er tækifæri til að byggja á sérkennum náttúru og bjóða upp á upplifun sem er ævintýri líkust. Fjölbreytt landslag og lífríki hálendis, héraðs og fjarða hefur mikið aðdráttar­afl.

Sveitarfélög á Austurlandi hafa þegar hafið þróun ferðaleiða og áfangastaða og hyggjast halda áfram á þeirri braut. Áhersla er lögð á að dreifa umferð ferða­fólks um allan landshlutann, bæði til að forðast ofálag á einstaka staði og til að styðja við uppbyggingu ferða­þjónustu á öllu svæðinu (sjá 6. kafla). Öruggir inn­viðir og góðar upplýsingar fyrir gesti er hluti af þessari viðleitni og lykilatriði er að ferðafólk komist auðveldlega til Austurlands, hvort heldur sem er með flugi, á sjó eða landi.

Gagnasöfn og fræðastarf um menn­ingu, lífríki og landslag Austurlands, þ.m.t. örnefnaskráning, eru mikilvægur grunn­ur um sérkenni og sögu lands­hlutans. Þær upplýsingar geta skapað hugmyndir sem verða að nýjum vörum eða nýrri afþreyingu.

Ó.  Stefna um vörur og þjónustugæði

Ó.1 Sérkenni Austurlands nýtist æ meira í vöruþróun og markaðssetningu.

Settar verði fram leiðbeiningar um hvernig nýta megi sérkenni Austur­lands  í náttúru og menningu í ferða­þjónustu, s.s. á sviði af þrey­ingar, gistingar, veitinga og handverks.

Fyrirtæki verði hvött til að nýta sér leiðbeiningarnar og þau studd við vöruþróun sína.

Ó.2 Unnið verði að því að styrkja upplifanir og aðstöðu þar sem nátt­úran er í forgrunni.

Unnið verði með áherslur sem skilgreindar eru í áfangastaða­áætlun hverju sinni, t.d. leiðangra, mat, útivist, sköpun og menningu.

Ó.3 Unnið verði að því að styrkja og þróa árstíðabundnar upplifanir.

Unnið verði með áherslur sem skilgreindar eru í áfangastaða­áætlun hverju sinni.

Ó.4 Ferðaþjónusta á Austurlandi einkennist af fagmennsku og gæðum.

Fyrirtæki í ferðaþjónustu verði hvött til að taka þátt í gæða- og umhverfisvottunarkerfum.

Stutt verði við aukna hæfni starfsfólks í ferðaþjónustu.

Skýringar við stefnu um vörur og þjónustugæði

Ferðaþjónusta snýst einkum um gistingu, veitingar og afþreyingu. Tengdar henni eru ýmsar fram­leiðslu­greinar sem búa til matvörur, handverk og annað sem ferðalangar hafa áhuga á að skoða, kaupa eða neyta. Söfn og aðrar menningar­stofnanir, ásamt skapandi greinum skipta miklu máli í þessu samhengi, sem og nýting hráefna Austurlands.

Það er landshlutanum í hag að gestir upplifi að svo margt sé í boði allan ársins hring að þá langi til að dvelja lengi og koma aftur. Góðar flug­sam­göngur innanlands og til annarra landa eru lykillinn að því að draga úr árstíðabundnum sveiflum í umferð ferðafólks og í uppbyggingu Austur­­lands sem heilsársáfangastaðar.